Dieta bezglutenowa - sposób na zdrowie czy chwilowa moda?

Chcesz łatwo zrzucić zbędne kilogramy i pozbyć się nieprzyjemnych dolegliwości ze strony układu pokarmowego? Wiele osób doradzi Ci zatem przejście na bardzo modną, ale jednocześnie dość restrykcyjną dietę bezglutenową. Dieta ta bije w ostatnim czasie prawdziwe rekordy popularności i jest rekomendowana nie tylko dla osób, którzy ze względów zdrowotnych są zmuszeni odstawić pokarmy zawierające gluten. Czy jednak rzeczywiście wykluczenie glutenu z pożywienia jest korzystne dla naszego zdrowia? I czy dieta bezglutenowa sprawdzi się u każdego z nas?

Czym jest gluten?

Gluten to mieszanina dwóch białek pochodzenia roślinnego – gluteniny i gliadyny. Składnik ten znajdziemy w ziarnach zbóż, takich jak pszenica, żyto oraz jęczmień, ponadto może także występować w owsie oraz produktach owsianych ze względu na zanieczyszczenie w procesach produkcyjnych ziaren owsa poprzez drobinki innych zbóż. Jego obecność we wszelkiego rodzaju mąkach zbożowych sprawia, że formowane z nich ciasto staje się lepkie i sprężyste oraz możliwe jest jego łatwe formowanie. Niestety, jego oddziaływanie na ludzki organizm nie jest postrzegane jako jednoznacznie pozytywne. Gluten jest w dzisiejszych czasach nieomal wszechobecny – białko to występuje bowiem nie tylko w pieczywie i innych produktach zbożowych, ale w bardzo wielu popularnych produktach spożywczych goszczących codziennie na naszych stołach. Znajduje się on w słodyczach, wędlinach, dżemie, przetworach mlecznych słodzonych słodem jęczmiennym, przyprawach, a nawet w piwie.

Kto powinien zrezygnować z glutenu?

Bezwzględnie niewskazane jest spożywanie glutenu przez osoby chore na celiakię, zwanej inaczej chorobą trzewną. Ta autoimmunologiczne schorzenia objawia się toksycznym działaniem glutenu zbożowego na układ pokarmowy osoby chorej, uszkadzając kosmki jelitowe – maleńkie mikro wypustki występujące w jelicie cienkim, które są odpowiedzialne za prawidłowe wchłanianie składników odżywczych z pożywienia. W organizmie osoby chorej po spożyciu glutenu wytwarzane są bowiem przeciwciała, które doprowadzają do degradacji prawidłowej struktury jelita cienkiego. W efekcie dochodzi do znacznego upośledzenia przyswajania białek, tłuszczów, węglowodanów, witamin oraz soli mineralnych do krwiobiegu. Szacuje się, że celiakia występuje u około 1% populacji, niestety u większości chorych dolegliwość ta pozostaje przez długie lata niezdiagnozowana. Jedyną skuteczną formą walki z chorobą trzewną jest przestrzeganie przez całe życie rygorystycznej diety, całkowicie wykluczającej z jadłospisu wszelkie produkty zawierające gluten.

Nietolerancja glutenu nie zawsze musi iść w parze z celiakią. U około 5-6% populacji występuje tzw. nadwrażliwość na gluten, będąca konsekwencją nietolerancji glutenu, przy jednoczesnym niewystępowaniu celiakii oraz alergii na pszenicę. Osoby borykające się z nadwrażliwością na gluten nie mają wprawdzie problemów z zanikiem kosmków jelitowych, lecz spożywanie tego białka również bardzo negatywnie odbija się na ich stanie zdrowia. W efekcie chorzy skarżą się na chroniczne bóle brzucha, biegunki bądź zaparcia, wzdęcia oraz ogólny dyskomfort ze strony układu pokarmowego. Ponadto często objawom tym towarzyszą problemy natury dermatologicznej – częste egzemy, bardzo sucha, rogowaciejąca skóra, wysypki. Oprócz tego chorym doskwierają uporczywe bóle głowy, długo utrzymujące się uczucie zmęczenia, a także skłonność do anemii. Po wyeliminowaniu z diety glutenu zbożowego, objawy te zupełnie ustępują, a ogólny komfort życia ulega znacznej poprawie. Naukowcy zauważyli, że nietolerancja glutenu występuje szczególnie często w połączeniu z innymi chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak choroba Hashimoto, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, toczeń, łuszczyca czy stwardnienie rozsiane.

Czy gluten szkodzi osobom zdrowym?

Jak widać, całkowite wyeliminowanie glutenu z diety jest w 100% rekomendowane u osób chorych na celiakię oraz nietolerancję tegoż białka. Pozostaje jednak pytanie, czy dieta bezglutenowa sprawdzi się u osób zdrowych, prawidłowo tolerującym spożywanie glutenu.

Istotną kwestią jest z pewnością to, iż współcześnie uprawianie zboża niewiele mają wspólnego z odmianami, którymi przed setkami lat żywili się nasi przodkowie. Naukowcy tworzą odmiany, które mają być odporne na choroby czy susze, przez co ich uprawa staje się bardziej opłacalna, lecz niestety modyfikacje te nie są obojętne dla ludzkiego zdrowia. Badania wykazały, iż obecnie pszenica posiada w swoim genotypie aż 42 chromosomy, podczas gdy jej pierwotne odmiany, jak choćby pszenica samopsza, miały ich tylko 14 bądź 28. To wszystko sprawia, że spożywanie glutenu staje się coraz bardziej kontrowersyjne i wielu specjalistów rekomenduje przynajmniej czasowe jego odstawienie, aby każdy z nas mógł na własnym przykładzie przekonać, się dieta bezglutenowa mu służy, czy też nie.

Wśród licznych zarzutów wobec glutenu jego przeciwnicy podają argument, iż po spożyciu glutenu skokowo wzrasta poziom glukozy we krwi, w konsekwencji czego szybko stajemy się na powrót głodni. W efekcie dostarczamy organizmowi zbyt duże ilości pożywienia, co sprzyja nadmiernemu przybieraniu na wadze. Według niektórych teorii, gluten powoduje także wzrost poziomu złego cholesterolu, złe samopoczucie oraz bardzo szerokie spektrum problemów ze strony układu trawiennego. Jednak reakcja organizmu na gluten jest kwestią bardzo indywidualną i warto na własnej skórze wypróbować dietę bezglutenową, gdyż wbrew obiegowym opiniom, posiada ona również wiele zalet.

Jakie korzyści niesie ze sobą dieta bezglutenowa?

Każda osoba, która podejmuje decyzję o przejściu na dietę bezglutenową, musi zupełnie zmienić swoje nawyki żywieniowe. Koniecznością staje się staranne planowanie jadłospisu oraz dokładne czytanie opakowań na produktach spożywczych, aby móc wyeliminować wszelkie produkty zawierające gluten. Dzięki temu osoby na diecie bezglutenowej odżywiają się w sposób bardzo świadomy, wybierają zazwyczaj produkty spożywcze lepszej jakości, zawierające wiele cennych składników odżywczych i pochodzące od zaufanych dostawców.

Dieta bezglutenowa może być również naszym sprzymierzeńcem w walce ze zbędnymi kilogramami. W czasie jej stosowania zabronione jest spożywanie zdecydowanej większości słodyczy oraz wielu niezdrowych fast foodów. Tradycyjne słodkości mogą być z korzyścią dla sylwetki zastąpione bakaliami, orzechami bądź świeżymi owocami.

Przechodząc na dietę bezglutenową, musimy wyeliminować z jadłospisu wszelkie produkty glutenowe, a w ich miejsce wprowadzić do jadłospisu takie składniki jak ryż, kukurydza czy gryka, ale także – jeżeli tylko pozwala na to zasobność naszego portfela – bardziej egzotyczne składniki, takie jak kasza jaglana, teff, sorgo, komosa ryżowa czy amarantus. Zboża te, poza bezglutenowością, cechują się także bardzo dużą zawartością cennych składników odżywczych – witamin oraz mikroelementów i z pewnością włączenie ich do naszego jadłospisu przyniesie naszemu organizmowi wiele korzyści. Ponadto możemy w ten sposób odkryć nowe, nieznane wcześniej smaki i potrawy, które poza walorami smakowymi będą pozytywnie oddziaływać na nasze zdrowie.

Podsumowując, dieta bezglutenowa jest z pewnością propozycją wartą rozważenia. Mimo rzeszy przeciwników niesie ona ze sobą liczne korzyści i może być stosowana nie tylko u osób chorych na celiakię bądź nietolerancję glutenu. Warto samemu wypróbować ten sposób odżywiania, choćby tylko na kilka tygodni, aby przekonać się, czy w ten sposób poprawimy nasze samopoczucie oraz sylwetkę. Natomiast jeżeli nie przekonują nas argumenty przeciwników glutenu, możemy nadal spożywać pełnoziarniste pieczywo pszenne czy też żytnie i cieszyć się ich wyjątkowym, niepowtarzalnym smakiem. Pamiętajmy jednak o zbilansowanej, zdrowej diecie, pełnej warzyw oraz owoców, a zachowamy zdrowie i urodę na długie lata.